Al in onze vroege kindertijd, vanaf een jaar of 3, beginnen we tegen onszelf te praten. Volgens de beroemde Russische psycholoog Lev Vygotsky hebben deze gesprekken een belangrijke functie: ze helpen ons om ons gedrag te sturen en onze gedachten te ordenen.
Naarmate we ouder worden, vanaf een jaar of 7, voeren we die gesprekjes steeds vaker intern en volkomen automatisch. En in de loop van de tijd ontwikkelen we ook een bepaalde toon – waar we ons lang niet altijd bewust van zijn. Ga maar eens na bij jezelf: Geef je jezelf bijvoorbeeld ongenadig op je kop als een project in de soep loopt? (‘Je kunt ook niks!’) Of toont je innerlijke criticus meer compassie? (‘Geeft niet, je hebt je best gedaan.’)
Die toon kan een afspiegeling zijn van de manier waarop je ouders tegen je spraken, maar ook opmerkingen van je leraren en leeftijdgenoten kunnen bepalen hoe je tegen jezelf praat.
Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat depressieve en angstige mensen, maar ook perfectionistische types vaker geplaagd worden door hun innerlijke criticus.
Toch is bij lang niet iedereen duidelijk waar die innerlijke criticus vandaan komt.
Helaas helpt zelfkritiek je helemaal niet om beter te presteren. Het ondermijnt je zelfvertrouwen en laat je juist slechter presteren en functioneren. Het is nooit goed genoeg.
Wil je meer profijt hebben van je innerlijke stem? Neem dan de volgende stappen:
- Leer je innerlijke criticus kennen. De eerste stap is je bewust worden wanneer je tegen jezelf praat. Wanneer spreek je vooral tegen jezelf? En wat zeg je dan? Die evaluerende stem is vaak knap kritisch. Wanneer gebeurt dat eigenlijk? Zijn er situaties waarin de innerlijke criticus extra van zich laat horen? Misschien in sociale situaties, als je in de spiegel kijkt of op je werk? Misschien doet je kritische stem je denken aan iemand uit je omgeving of uit je jeugd. Aan wie?
- Spreek jezelf op de juiste manier toe. Denk terug aan een situatie waarin je onder stress stond. Wat zei je op dat moment tegen jezelf? Sprak je jezelf moed in? Of was je innerlijke stem negatief? Ga dan dat innerlijk commentaar herformuleren maar gebruik geen negatieve formuleringen. Benadruk wat je wél wilt. Zeg bijvoorbeeld ‘Ontspan je, het komt goed’, in plaats van ‘je moet niet zo lopen stressen’.
- Spreek jezelf met je voornaam aan. Volgens de Amerikaanse psycholoog Ethan Kross is het belangrijk dat we leren om in lastige situaties meer psychologische afstand van onszelf te nemen, minder in onszelf op te gaan. Kross ontdekte dat je al met een kleine verandering in de formulering van de positieve dingen die je tegen jezelf zegt, meer psychologische afstand creëert. We spreken onszelf vaak toe in de eerste persoon (‘Ik kan het’). Maar spreek je jezelf aan met je voornaam (‘Marloes, je kunt het’), dan vergroot dat de kans op succes. Voelt het onnatuurlijk om jezelf bemoedigend toe te spreken? Doe dan alsof je het tegen een vriend hebt. Dat werkt ook 😉
Vind je het moeilijk om dit in je eentje uit te voeren? Ik kan je helpen. In een persoonlijk traject kijk ik met je hoe je deze innerlijke criticus kunt transformeren naar een innerlijke helper. Een stem die je stimuleert, bekrachtigt en waardeert.